Dezenfektanların etkilerini tayinde birçok yöntemler bulunmaktadır. Bunlar arasında en önemlileri aşağıda gösterilmiştir:

A) Mikrobisid ve mikrobistatik etkinin saptanması: Bu etkileri ölçmede birçok metotlar vardır. En çok kullanılanları, özetle, şöyledir.

1- Üremekte olan mikroplara etki: Dezenfektan maddenin, uygun bir sıvı besi yerinde seri dilusyonları yapılır ve bunun üzerine test mikroplarından (S. typhi ve S. aureus 'un 24 saatlik broth kültüründen 0.1 cc.) ekilerek uygun ısıda inkubasyona bırakılır. Belli bir süre sonra üreme gözle, kontrolle karşılaştırılarak, değerlendirilir. Üreme görülmeyen en düşük konsantrasyon minimal inhibisyon kat sayısı (MİK, minimal inhibitör konsantrasyon) olarak değerlendirilir. Ayrıca, bu son dilusyondan, broth ve agara ekimler yapılarak, dezenfektanın mikrobistatik veya mikrobisid etkisi tam olarak tespit edilir.

2- Üremiş mikroplar üzerine etki: Dezenfektan maddenin steril tüplerde dilusyonları yapılır ve üzerine üremiş test mikroplarından konduktan sonra belli zaman aralıklarında, karışımdan alınarak sıvı ve katı ortamlara ekilerek, bakteriostatik ve bakterisid etkisi tayin edilir.

B) Fenol indeksi (fenol koefisient): Muayenesi istenen ve suda eriyebilen dezenfektanın 1/300, 1/350, 1/400, 1/450, 1/500, 1/550, 1/600, 1/650 ve fenolün de ayrı olarak dilusyonları yapılır 1/80 1/90, 1/100 ve üzerine test mikrobundan (Örn, S. aureus 'un 24 saatlik sıvı kültüründen 0.5 cc.) konur ve 20 °C' de su banyosuna bırakılır. Sonra, 5-10 ve 15. dakikalarda dezenfektan ve fenolden birer öze dolusu alınarak 10 cc'lik buyyona ekilir. Kültür 48 saat etüvde tutularak sonuç gözle değerlendirilir. Aşağıdaki örnekte fenol indeksi = 400/90 = 4.4'dir.

Fenol indeksi (Fİ), dezenfektanın, en yüksek dilusyonunun (5 dakikada öldürmediği fakat ve 10 dakika da öldürebildiği), fenolün aynı süre içinde ve aynı şekilde öldürebildiği dilusyona oranı olarak tanımlanır.

Dezenfektanları değerlendirmede ayrıca ortama süt, serum, kan, gübre, vs. katılarak da incelenir.

Fenol indeksi, fenol bileşiklerini tespitte işe yaramasına karşın diğer dezenfektanlar için o kadar uygun bir yöntem olmamaktadır. Çünkü, dezenfektanların mikroplar üzerine olan etkileri farklıdır ve etkilerin oluşması için geçen süre de ayrıdır. S. aureus için olan bu indeks, diğer mikroorganizmalar için farklı olabilir.

C) Öldürme eğrisi: Dezenfektanla test mikrobu temasa getirildikten sonra 20 °C' de tutulur ve belli zaman aralıkları ile alınan karışım ekilerek canlı kalma durumu veya ölme durumu sayılır ve grafikte gösterilir.

D) Toksisite testi: Kullanılan dezenfektanların insan ve hayvanlara toksik olup olmadığının tesbiti için bu test yapılır ve önemi de fazladır. Bu amaçla deneme hayvanları, leukositler, doku kültürü ve embriyolu yumurtaya olan toksik etkileri incelenir. Embriyolu yumurtada ELD₅₀/0.1 ml., deneme hayvanlarında LD₅₀/0.1 ml., leukositleri tahrip eden dilusyonları, doku kültüründe genellikle tavuk embriyo kalp fibroblastları kullanılır ve bunun üzerine olan etkisi infektif doz (DKİD₅₀ /0.1 ml.) tayin edilir. Kimyasal maddenin canlı dokular üzerine olan lokal toksik etkisi ile mikroplar üzerine olan etkisi arasında titre farkı olmalıdır. Diğer bir ifade ile, canlı ve üremekte olan dokulara olan toksik titresi çok az, buna karşılık mikroplara olan etki titresi fazla olmalıdır. Bu nedenle, toksisite indeksi (Tİ), embriyonik dokunun üremesine mani olan minimal dozun (A)/test organizmayı öldüren minimal doza (B) oranı (A/B) olarak kabul edilir. Bir dezenfektan için en uygun durum, üremekte olan dokulara yoğun konsantrasyonda toksik, buna karşılık yüksek sulandırmalarda mikroplar üzerine olan etkisi mikrobisidal olmalı ve toksisite indeksi çok düşük olmalıdır. Aşağıdaki çizelgede bazı germisidlerin toksisite indeksleri gösterilmiştir.

- (A): Doku üremesine mani olan en yüksek dilusyon
- (B): S. aureus üremesine mani olan en yüksek dilusyon
- (Tİ) : Toksisite İndeksi ; A/B
- (Fİ) Feneol İndeksi ; S. aureus.

Toksisite indeksi (Tİ), bir bakıma şöyle de ifade edilebilir. Üremekte olan hücreler üzerine etkili olan minimal dozun (A), mikroplar üzerine etkili olan minimal doza (B) oranı (A/B)'dir. Bu oranın sonucunun çok düşük olması dezenfektan için uygundur.

E) Aktivite genişliğinin tayini: Bir dezenfektanın, test mikropları dışında diğer vegetatif mikroorganizmalar, sporlar, mantarlar ve viruslar üzerine olan etkileri de aynı birinci madde de bildirildiği gibi tayin edilir. Burada dezenfektanın uygun ısıda 10 dakika içinde mikrobisid etki gösteren en düşük konsantrasyonu (veya minimal inhibitör konsantrasyonu) hesaplanır. Bu etki agar ve brothlara ekim yapılarak değerlendirilir.

F) İnaktivasyon testi: Dezenfektanlar laboratuvarlarda, genellikle, mikroplarla direk temasa getirilir ve ona göre sonuçlar değerlendirilir. Halbuki pratikte., mikroplar her zaman açıkta değildirler. Özellikle, etrafları çeşitli organik (kan, idrar, serum, gaita, vücut sıvısı, v.s.) ve inorganik maddelerle sarılmıştır. Dezenfektanlar bu maddeleri geçerek mikroplara etkilemediği gibi, bu maddeler dezenfektanları inaktive ederler ve bazen bunlarla birleşerek özel bileşikler oluşturabilirler. Bu nedenle, laboratuvarlarda, dezenfektanların etkileri ölçülürken, ortama çeşitli organik maddeler (serum, idrar, gaita, mukoz, süt, v.s) konarak deneme yapılır ve sonuçlar buna göre değerlendirilir.

Laboratuvarda yapılan denemelerde, dezenfektanla mikrop belli süre temasa getirildikten sonra, mikrobisid durumun saptanması için, agara ekilerek mikrop sayımı yapılır. Ancak, ekim için alınan karışımda (mikrop + dezenfektan), yeni ekilen ortamda üremeye mani olacak kadar dezenfektan da alınmış ve aktarılmış olacaktır. Buna mani olmak için etkeni, dezenfektanın etkisinden kurtarmak gereklidir. Aksi halde, değerlendirmeler yanlış olabilir. Böyle durumlarda, yeni besi yerlerine, dezenfektanın etkisini gideren fakat mikrop üzerine etkili olmayan maddeler katılabilir. Eğer böyle bir madde yoksa, broth içinde dilue ederek deneme yürütülür. Diğer önemli bir nokta da, dezenfektan madde mikroorganizmaların içine girmişse bunu çıkarmak veya etkisini gidermek gereklidir. Ancak, ne kadar dilue edilse bile dezenfektan çıkarılamaz. Bu durumda sıvı besiyerine antagonist veya inaktivatör maddeler ilave edilebilir. Örn. sulfonamidler için, PABA; HgCl₂ için sodyum thioglycolate veya kükürtlü bileşikler; Quaternar ammonium bileşikleri için Tween-80 ve azolectin kullanılır. Gaz dezenfektanlar için ayrı bir yöntem uygulanır. Bakteriler özel bakteri tutan filtrelere, emdirilir ve sonra özel bir kutuya konarak belli ısı ve rutubette içine gaz dezenfektan verilir. Belli süre sonra mikroplar buyyona aktarılır ve inkube edilir. Bir tanede gazlamaya tabi tutulmadan kontrol için bırakılır: Üreme oluşumu kontrolle karşılaştırılarak değerlendirilir. Burada bir ölme beklenemez.