01. Genel Bilgiler
Streptococcus pneumoniae 0.5 - 1.2 µm büyüklüğünde, birbirlerine bakan yüzleri düz, diğer uçları sivri, mum alevi ya da lanset biçiminde yani boyları enlerinden biraz uzun diplokoklar şeklindedir. Hareketsiz, sporsuz ve kapsüllüdür. Kapsül organizma içinde, kan, serum gibi proteinli besiyerlerinde görülür. Gram pozitiftir. Kanlı agarda; küçük, nemli, hafif bulanık, yuvarlak, az kabarık, aerop koşullarda alfa hemolizli koloniler yapar. % 5 - 10 CO2 bulunan ortamda daha iyi ürerler.
Pnömokoklarda iki çeşit antijen vardır. Birisi kapsül antijeni olup hapten özelliğinde bir polisakkarit bileşiğidir. Diğer antijenik özelliği somatik antijenleridir. Somatik kısımda iki antijen maddesi bulunur. Birisi protein yapısında ki M proteini, ikincisi karbonhidrat yapısına olan C maddesidir. Organizmada C maddesine karşı onunla birleşip presipitasyona yol açan C reaktif protein maddesi oluşur. C reaktif protein, özgül antikor özelliğinde olmayan, her enfeksiyondan sonra kişilerin serumlarında oluşan ve beta globulin yapısında bir maddedir. Miyokard infarktüsü gibi doku haraplığı ile ilgili hastalıklarda, akut romatizmal ateş de kanda görülür. Bu proteinin varlığı, C reaktif protein (CRP) deneyi ile gösterilir.
Kapsüller pnömokokları fagositoza karşı koruyarak virülanslarını etkilerler. Serumlarında enfeksiyonu yapan pnömokokun kapsül polisakkaridine (SSS maddesine) karşı antikor bulunan kişiler, o tip pnömokokun enfeksiyonuna karşı dayanıklıdırlar.
Pnömoni, menenjit, mastoidit, anjin, perikardit, peritonit, sinüzit, sepsis, konjonktivit, endokardit etkeni olarak izole edilebilir.
Streptokoklarla ilgili genel bilgi için burayı tıklayın .
02. Laboratuvar Tanısı
Balgam ve irinden direkt olarak, beyin omurilik sıvısı santrifüj edildikten sonra dipte kalan çökeltiden hazırlanan preparatlar Gram yöntemi ile boyanarak pnömokoklar görülebilir. Kapsül şişme testi yapılarak pnömokok varlığı ve tipi belirlenebilir.
Kültür için pnömokok; iyi üreyebildikleri kanlı agara ve sıvı besiyeri olarak da glikozlu veya serumlu buyyona ekim yapılıp % 5-10 CO2 ortamında inkübe edilerek üretilir. Kanlı agarda 24 saat içinde alfa hemoliz yapmış koloniler görülür. Bu koloniden alınarak yapılan saf kültürün inülini fermente edip etmediği, safra veya safra tuzlarında eriyip erimediği, optokine duyarlı olup olmadığı incelenerek alfa hemolitik streptokoklardan ayrılırlar. Tipe özel bağışık serumlarla aglütinasyon ve kapsül şişme reaksiyonları ile tiplendirilmeleri de yapılabilir.
03. Tedavi
Tedavi, antibiyotikler ile olur. Bunun için antibiyogram yapılarak duyarlı olduğu tespit edilen antibiyotikler kullanılır.
04. Epidemiyoloji ve Korunma
Pnömokoklar normal insanların üst solunum mukozalarına yerleşirler. Hastalar pnömokokları öksürük damlacıkları ile yayarlar. Fakat hastalığın yayılmasında hastalardan çok sağlam mikrop taşıyıcılarının rolü önemlidir.
Pnömokok enfeksiyonu geçirenlerde oluşan tipe özgü bağışıklık, o kimseyi yalnız o tipe karşı korumakta olup diğer tip pnömokoklara karşı koruyucu etkisi yoktur. Sık rastlanan tiplerin pnömokok kapsül polisakkaritini bulunduran polivalan aşılar etkili bağışıklık oluşturmaktadır.
05. Kullanılan Besiyerleri
05.01. Kanlı Agar
Bu besiyeri için ayrıntılı bilgi için buraya tıklayın.