Clostridium

01. Genel Bilgiler

Klostridiumlar Bergey’s Manual of Systamatic Bacteriology’e göre Gram pozitif, endospor oluşturan çomak ve koklar grubunun Clostridium cinsinde yer alan anaerob veya mikroaerofilik, spor veren, genellikle peritrik flagllalı çomaklardır. Hastalık etkenleri ve hayvanlarda yaptıkları başlıca hastalıklar aşağıdaki gibidir.

C. botulinum: Botulismus (insan, sığır, koyun, at, tavuk, ördek, mink)

C. tetani : Tetanoz (at, domuz, koyun, nadiren de diğer memeliler)

C. chauvoei: Yanıkara (sığır, koyun, keçi, geyik, domuz, tavşan, kobay)

C. septicum: Bradzot hastalığı (genç koyunlar)

C. welchii (C. perfringens): Enterotoksemi (koyun , kuzu)

C. welchii tip-A: Gazlı gangren, septisemi, gıda zehirlenmesi (insan)

C. welchii tip-B: Kuzu dizanterisi (1-2 haftalık kuzular)

C. welchii tip-C: Koyunların hemorajik enterotoksemisi (koyun)

C. welchii tip-D: Yumuşak böbrek hastalığı (koyun, kuzu)

C. welchii tip-E: Buzağı enterotoksemisi (buzağı)

C. welchii tip-F: Enteritis necroticans

C. novyi: İnfeksiyöz nekrotik hepatitis (koyun, sığır)

C. haemolyticum: İnfeksiyöz ikterohemoglobinüri (sığır, koyun, keçi, domuz)

Klostridiumlar ile ilgili olarak klinik mikrobiyoloji bölümünde, ayrıca gıda mikrobiyolojisi bölümünde Clostridium botulinum ve Clostridium perfringens ile ilgili bilgiler vardır.

02. Etiyoloji

Klostridiumlar, Gram pozitif, hareketli (C. welchii hariç), sporlu (subterminal= C. botulinum, C. septicum,C. welchii (C. perfringens), C. oedematiens, C. haemolyticum; terminal= C. botulinum, C. tetani , C. chauvoei; ve sentral= C. botulinum, C. chauvoei, C. septicum, C. welchii), kapsülsüz (C. welchii hariç), uçları yuvarlak veya küt şekilli basillerdir. Kültürlerde tek tek, çift, kısa zincirler veya flamentler tarzında görülür. Genelde sporların çapı basillerin çapından büyük olduğu için, basile yüzük, tokmak, raket, mekik gibi çeşitli şekiller verdirir. Klostridiumlar katı besi yerlerinde 37 oC de 24-48-72 saat içinde ortası kabarık, granüllü, düzenli veya düzensiz, kenarları çentikli, bazen de düzgün, flamentli görünümde, 2-4 mm çapında, saydam koloniler oluşturur. Kanlı agarda grimsi, nemli ve büyük boyda beta hemolitik koloniler meydana getirir. Vejetatif klostridiumlar çevre koşullarına ve dezenfektanlara karşı dayanıklı değildir. Endosporlar ise kuruluğa, ısı, radyasyon ve dezenfektanlara karşı dirençlidir.C. welchii dışındakiler O somatik antijen dışında flagellar antijene de sahiptirler. Klostridiumlar uygun koşullarda toksin oluşturmaktadırlar. Patojen olanların patojeniteleri oluşturdukları toksinin etkisine bağlıdır.Bazı klotridiumlar hayvan vücudunun dışında veya vücut içinde belli bir yerde sınırlı olarak güçlü toksinler oluştururlar. C. tetani ve C. botulinum hayvan vücudu dışında (C. botulinum) ve vücut içinde lokal olarak belli bir yerde (C. tetani ) güçlü ekzotoksin oluşturan etkenlerdir. Diğer patojen klostridiumlar konak hayvanın barsak kanalı veya yerleştikleri dokularda ürerler ve dokulara yayılabilirler. Yaralardan dokulara ulaşan klostridiumlar üremeleri sonrası oluşan toksinler dokularda yayılır. Dokular yıkımlanır, gazlı gangren, ödem ve nekrozlar oluşur.

03. Epidemiyoloji

Bulaşma yaralardan veya sindirim kanalı ile olmaktadır. İnfekte hayvanların dışkıları ile kontamine edilmiş otlaklar bulaşmada etkilidir. Mevsimler, beslenme şekli gibi nedenler de hastalıkların çıkışında önemli rol oynar.

04. Hastalık Belirtileri

Botulismus: insan ve hayvanlarda C. botulinum tarafından oluşturulan toksinlerle bulaşma hayvansal ve bitkisel gıdaların alınmasıyla baş, boyun ve bacak kaslarında zafiyet ve motor sinirlerin felciyle seyreden öldürücü bir hastalıktır.

Tetanoz: Orijinini yaradan alan ve merkezi sinir sistemini etkileyen C. tetani ekzotoksini tarafından oluşturulan, çizgili kasların spazmodik kontraksiyonlarýna neden olarak sinirsel bir intoksikasyonla karakterize infeksiyöz bir hastalıktır.

Yanıkara: C. chauvoei tarafından oluşturulan sığırlara özel, koyun ve keçilere de geçebilen ve özellikle, gluteal bölgede sero-hemorajik ve çıtırtılı ödemli lezyonlar meydana getiren akut, ateşli, öldürücü ve toksemi ile karakterize bir hastalıktır.

Bradzot hastalığı: Bradzot, genç koyunların abomasus mukozasının hemorajik yangısı, ödem, ülserasyonu ile karakterize toksemik ve yüksek oranda öldürücü akut ve infeksiyöz bir hastalığıdır.

Enterotoksemi: Enterotoksemi, C. perfringens (C. welchii) tarafından barsaklarda toksin salgılanarak ani ölümlere neden olan, özellikle, koyun ve kuzuların abomasus ve ince barsaklarında konjestiyon, kanamalar ve ülserlerle karakterize olan, bakteriyemi ve toksemi ile seyreden öldürücü bir hastalıktır.

İnsanlarda gazlı gangren: C. welchii Tip-A insanlarda gazlı gangren (Clostridial myositis), septisemi ve gıda zehirlenmesine neden olur. Bakteri aynı zamanda hayvanlarda yara infeksiyonu, yeni doğan kuzularda hemolitik anemi, ikterus ve hemoglobinüriye neden olur.

Kuzu dizanterisi: Cl. welchii Tip-B tarafından 1-2 haftalık kuzularda oluşturulan perakut, öldürücü, toksemik ve enzootik bir hastalıktır.

Ergin koyunların hemorajik enterotoksemisi: C. welchii Tip-C toksini tarafından ergin koyunlarda oluşturulan öldürücü, perakut ve toksemik bir hastalıktır.

Yumuşak böbrek hastalığı: Bu hastalık ruminantların ince barsaklarındakiC. welchii Tip-D 'nin çoğalması ve toksin salgılaması sonucu perakut ve yüksek derecede ölümlere neden olan toksemik bir infeksiyondur.

Buzağı enterotoksemisi:C. welchii Tip-E tarafından genç hayvanlarda (2-3 haftalık) oluşturulan nekrotik, hemorajik enteritis ve genel toksemi arazları ile beliren spazmodik bir infeksiyondur.

Enteritis necroticans:C. welchii Tip-F'nin beta toksini tarafından oluşturulan karında sancı ve şiddetli ishal ile karakterize bir hastalıktır.

İnfeksiyöz nekrotik hepatitis: Kara hastalık adı verilen infeksiyöz nekrotik hepatitis koyunların ve bazen de sığırların C novyi (C. oedematiens) tarafından oluşturulan, akut toksemik ve karaciğer nekrozları ile beliren bir hastalığıdır. Hastalık, genellikle, fasciolasis ve dicroceliasis ile ilişkili olup bunlarla birlikte görülen bir hastalığıdır.

İnfeksiyöz ikterohemoglobinüri: Sığır, koyun bazen de keçi ve domuzlarda yüksek ateş, hemoglobinüri, ikter, karaciğerde nekrotik fuayyeler, intestinal hemorajiler ve intoksikasyon ile seyreden akut, infeksiyöz bir hastalıktır.

05. Laboratuvar Tanısı

Şüpheli gıda maddeleri ve hastalıktan ölmüş hayvanların çeşitli iç organları, yara veya portantre civarından el ayası büyüklüğünde parça, yaradan alınan kazıntı ve yara içinden gelen akıntı (C. tetani ), kan ve ödem sıvısı (C. chauvoei), femur, abomasus içeriği, idrar (C. welchii) gibi marazi maddeler laboratuvar tanısında kullanılır.

05.01. Bakteriyoskopi

Laboratuvara gönderilen marazi maddelerden hazırlanan preparatlar Gram ve spor boyama yöntemleriyle boyanarak Gram pozitif sporlu etkenler görülmeye çalışılır.

05.02. Kültür

a) Katı besi yeri: Kanlı agar, laktozlu yumurta sarılı ve sütlü agar, glukozlu kanlı agar.

b) Koloni morfolojisi: Klostridium'lar katı besi yerlerinde, ortası kabarık, granüllü, düzenli veya düzensiz, kenarları çentikli, bazen de düzgün, flamentli görünümde, 2-4 mm çapında, saydam ve hemolitik koloniler oluştururlar.

c) Spesifik besi yerleri: Cooked meat buyyon (Merck 1.10928), glukozlu VF buyyonu, Terezzi, VF (Viande Foie), kıymalı-, beyinli- ve karaciğerli buyyon, dihidrojen fosfatlı, potasyum tellüritli, sodyum azidli ve glukozlu VF besi yeri. Besi yerlerine %0.5 glukoz, %0.5 K2HPO4, kan serumu ve inorganik tuzların ilave edilmesi üremeyi olumlu etkiler.

d) Buyyon kültürü: Klostridiumlar sıvı besi yerlerinde 24-48 saat içinde bol ve homojen bir üreme ve bazen de dipte çöküntü gösterirler. çok miktarda gaz oluşumu, H2S teşkili ve bozulmuş acı tereyağı kokusu veya peynirimsi bir koku meydana gelir. Buyyonda bulunan et parçaları dijeste olur ve ette bazı değişiklikler şekillenir.

e) identifikasyon şeması

Türler

Kıymalı Besiyerinde Üreme

Jelatin

H2S

İndol

Glukoz

Sakkaroz

Mannitol

Gliserol

Salisin

Gaz

Hareket

C. welchii

++++

+

+

+

+

±

±

C. oedematiens

+++

+

+

±

+

+

C. septicum

+++

+

+

±

+

+

C. tetani

+

+

+

±

±

05.03. Hayvan Deneyi

Marazi madde ve şüpheli kültürlerden kobaylara intraperitoneal veya intramüsküler enjeksiyonlar yapılarak deneysel infeksiyon oluşturulabilir.

05.04. Serolojik Testler

Fluoresan antikor, nötralizasyon ve aglutinasyon testlerinden yararlanılabilir.

06. Tedavi

Klostridiumlar antibiyotiklere duyarlıdırlar. Ancak klostridiumlardan ileri gelen hastalıkların toksinlerden kaynaklandığı düşünülerek uygun antitoksin kullanılması gerekir.

07. Korunma

Bir çoğunun aşısı vardır. Hazırlayıcı faktörlerin giderilmesine çalışılır. Kontamine mera ve otlaklardan kaçınılmalıdır.

08. Kullanılan Besiyerleri

08.01. Cooked Meat Broth Merck 1.10928)

Besiyeri tablet halindedir. 10 ml destile suya 1 tablet ilave edilerek karıştırılır ve otoklavda 121 oC ‘da 15 dakika sterilize edilir. Et parçacıkları üzerinde kalan sıvı berrak ve sarımsı renktedir. Besiyerinde bulunan et parçacıkları yeterli bir anaerob ortam saplar. Bu besiyerinin depolanması önerilmez. Eğer kullanılmadan bir süre bekletilirse kaynatılarak oksijenin çıkması sağlanır. İnkübasyonun anaerob koşullarda yapılması gerekir Bu amaçla ya anaerob kavanoz kullanılır ya da besiyeri üzeri inokülasyondan sonra parafin (Merck 1.07160) veya %1 agar (Merck 1.01614) ile kapatılır.


Bu sayfa 75697 kez okundu.
Sayfayı Yazdır    Adobe Acrobat Reader Adobe Acrobat Reader