01. Genel Bilgiler
Pasteurella cinsi Pasteurellaceae familyası altında yer almaktadır. Adlarını “Pasteur” den almışlardır. Hastalık etkenleri ve yaptıkları başlıca hastalıklar aşağıdaki gibidir.
Pasteurella multocida: İnsan, tavuk, sığır, koyun, manda, domuz, ve diğer hayvanlarda “pasteurellosis”.
Pasteurella pneumotropica: Fare, tavşan, kobay ve diğer laboratuvar hayvanlarında solunum yolları infeksiyonları.
Pasteurella haemolytica: Koyun, sığır ve domuzlarda daha çok pnömonik pasteurellosis.
Pasteurella urease: Ördek ve ördek yavruları, hindi ve su kuşlarında septisemi yapar.
Pasteurella ile ilgili klinik mikrobiyoloji bilgileri için burayı tıklayın.
02. Etiyoloji
Pasteurellalar Gram negatif, kapsüllü, kokoid, oval, kısa küçük çomaklar ve bazen flamentler tarzında görünüme sahiptirler.İnfekte dokulardan yapılan sürme preparatlarda karakteristik bipolar tarzda boyanırlar. Aerob ve fakültatif anaerob koşullarda kolayca üreyebilirler. Genel besiyerlerinde pek iyi üreme göstermemelerine karşın, kan ve serum içeren besi yerlerinde daha kolay gelişirler. Katı besiyerlerindeki kolonileri küçük boyuttadır. Hafif ve orta şiddette bir asit oluşturmak suretiyle gaz yapmaksızın karbonhidratları fermente ederler. Nitratları nitritlere dönüştürürler. Katalaz testi pozitiftir. Proteolitik etkileri yoktur. Sütü koagüle etmezler ve jelatini eritmezler. Ekzotoksinleri çok az patojenik olup endotoksinleri vardır. P. multocida 0.2-0.4 mikron eninde ve 0.5-1.5 mikron uzunluğunda oval, kokoid ve kısa küçük çomaklardır. Nadiren flamentöz yapı gösterir. Katı besiyerlerinde M, S, R ve I tipi koloniler oluşturabilir. İndol pozitiftir. MacConkey agarda üremez. H2S negatiftir. Çevre koşulları ve güneş ışığında uzun zaman canlılığını korur. Derin ekilmiş yarı katı jelözde 4-6 hafta kadar saklanabilir. Hayvan kadavralarında 2-3 ay, kan içinde 6-10 gün ve su içinde 14 gün kadar virulansını koruyabilir. Mikroorganizma genellikle 60 oC de 10, %0.5 fenolde 10, %0.1 süblimede ve %3.5 kreosolde 5 dakikada ölür. Hayvan pasajları virulansı arttırır. Etken dezenfektan, antibiyotik ve sülfonamidlere oldukça hassastır. P. multocida’nın iki tür antijeni vardır. Bunlar kapsüler K ve somatik O antijenidir. P. multocida kapsüler antijenine göre sınıflandırılabilmektedir. P. multocida ’nın spesifik fajları vardır. P. haemolytica katı besiyerlerinde S ve R tipi koloniler oluşturur. Kanlı agarda beta hemoliz yapar. Laktoz, glukoz, sakkaroz, maltoz, ve galaktozdan gaz teşkil etmeksizin asit meydana getirir. Buna karşılık adonitol, ramnoz ve salisini fermente etmez. Katalaz pozitif, indol, üre ve H2S negatiftir. Diğer özellikleri P. multocida ’ya benzer.
03. Epidemiyoloji
Pasteurellosis genel olarak mikroorganizma ile bulaşık su ve gıdaların alınması sonucu sindirim yolu ile bulaşır. Bundan başka solunum yolu, konjunktiva ve derideki yaralardan da etken vücuda girer ve hastalık yapar. Hastalık etkenleri çoğu zaman sağlam hayvanların üst solunum yolları ve yutaklarında fakültatif patojen olarak yaşarlar. Hayvanlarda direncin kırılması (stres faktörleri) bu mikroorganizmaların üremesine ve patojenite kazanmasına yardım eder.
04. Hastalık Belirtileri
P. multocida infeksiyonları sığırlarda akut (septisemik), subakut (ödemli) ve kronik (pektoral) olarak görülür. Hastalık kendini gastro-enteritis, deride ödemler ve akciğerlerde nekrotik krupöz pnömoni ile belli eder. Mandalarda solunum yollarında ve farinks bölgesinde ödemlerle karakterize ateşli bir hastalık yapar. Koyun ve keçilerde akut(septisemik), subakut ve kronik (krupöz nekrotik plörapnömoni) tarzda seyreden bir hastalığa neden olur. P. haemolytica kuzularda septisemiye neden olur. Klinik tablo P. multocida ’daki gibidir.
05. Laboratuvar Tanısı
Laboratuvara kalp kanı ve ölen hayvanın başta akciğerler olmak üzere iç organları gönderilir.
05.01. Bakteriyoskopi
Akut olaylarda mikroorganizma her yerde bulunduğu için gönderilen kalp kanı, ödem sıvıları, dalak, karaciğer, kemik iliği ve dokulardan preparatlar hazırlanarak Giemsa ile boyanır ve frotide bipolar mikroorganizmalar aranır. Kronik olgularda mikroorganizmalar daha çok organlarda lokalize olmuşlardır. Frotilerde bipolar mikroorganizmaların görülmesi ile kesin tanıya gidilemez.
05.02. Kültür
Marazi maddelerden kanlı agara, serumlu veya özel agarlara ekim yapılır. 37 oC de 24-48 saat bırakılır. Üreyen mikroorganizmaların koloni morfolojileri, mikroskobik, morfolojileri ve biyokimyasal özellikleri incelenir.
05.03. Hayvan Deneyi
Gönderilen marazi maddelerden ve gerekse izole edilen mikroorganizmalardan fare ve güvercinlere enjeksiyonlar inokulasyonlar yapılır.Hayvanlar virulent suşla 24-48 saat içinde ölürler. Ölen hayvanların kanından froti ve ekimler yapılarak teşhis doğrulanır. Tavşanlarda P. multocida ’ya duyarlıdır.
06. Tedavi
Geniş spektrumlu antibiyotikler tedavi amacıyla kullanılabilir. Pasif immunite amacıyla hiperimmun serumlardan da yararlanılabilmektedir.
07. Korunma
Hayvanların hastalık çıkmadan aşılanması en iyi yoldur. Ayrıca, hayvanların başta sıcak, soğuk ve yol stresi olmak üzere stresten korunması gerekir.
08. Kullanılan Besiyerleri
08.01. Kanlı Agar (Merck 1.10886)
Bu besiyeri ile ilgili ayrıntılı bilgi için burayı tıklayın.