01. Genel Bilgiler

Listeria’lar Bergey’s Manual of Systematic Bacteriology’de düzgün spor oluşturmayan, Gram pozitif çomaklar seksiyonunda bulunmaktadır. Bu grup içinde 7 cins (Lactobacillus, Listeria, Erysipelothrix, Brochothrix, Renibacterium, Kurthia, Caryophanon) yer almaktadır. Listeria’lar doğada (toprak, sular, lağım suları, atık sular, gübrelerde), gıdalarda (yemler, otlar, silajlar, sebzeler, bitkiler, et, süt ve bunların mamullerinde, vs.) sağlam insan ve hayvanların atık yavrularında, vajinal akıntılarında, fötal membranlarda, süt, idrar, gaitalarında ve diğer kontamine materyallerde fazlaca bulunurlar. L. monocytogenes zoonotik özelliğe sahip bir bakteridir. Hastalık etkenleri ve hayvanlarda yaptıkları başlıca hastalıklar aşağıdaki gibidir.

L. monocytogenes Bütün evcil hayvanlar

L. seeligeri

L. welshimeri

L. ivanovii

L. innocua

Listeria ile ilgili olarak klinik mikrobiyoloji ve gıda mikrobiyolojisi bölümlerinde de bilgi vardır.

02. Etiyoloji

Listerialar Gram pozitif, hareketli, sporsuz, kapsülsüz, küçük, düz veya hafif bükülmüş çomakçık veya kokoid tarzında mikroorganizmalardır. Kültürlerde tek tek, çift, V, Y şeklinde veya kısa zincirler halinde görülürler. Genç kültürlerde çomak şekilli mikroorganizmaların yanısıra, korinebakterilere çok benzeyen kokoid formlara da sıkça rastlanır. Kanlı agarda L. monocytogenes suşları dar bir beta-hemoliz alanı meydana getirirler. Serumlu glukozlu veya kanlı glukozlu tryptose agar gibi katı besi yerlerinde 24-48 saat içinde 0.5-1.0 mm çapında parlak, şeffaf, yuvarlak, S-tipli koloniler meydana getirir. Eski kültürlerde ise R-formu koloniler oluşturur. L. monocytogenes kültürlerde trypsine duyarlı, diyalize olmayan, termolabil ve antijenik karakterde hemolizin sentezler. L. monocytogenes’in biyokimyasal aktivitesi oldukça değişik ve aynı zamanda da zayıftır. Karbonhidratların bazılarından (glikoz, maltoz, mannoz, salisin, fruktoz, dekstrin, nişasta) asit oluşturur. Ancak gaz meydana getirmez. Listerialar flagellaya sahip olduklarından kendilerinin de hem flagellar (H) antijeni ve hem de somatik (O) antijeni bulunur. L. monocytogenes O ve H antijenlerine göre aglutinasyon ve aglutinasyon-absorbsiyon testleriyle 17’den fazla sero alt gruba ayrılmıştır. L. monocytogenes, çeşitli antibiyotiklere (ampisilin, eritromisin, kloramfenikol, tetrasiklin, sulfonamid) değişik derecede duyarlı, polimiksin-B’ye idrençlidir. Ayrıca, diğer fiziksel ve kimyasal maddelere de farklı derecelerde duyarlılık göstermektedir. Pastörizasyon sıcaklığında (65 oC de 30-40 sn, 75 oC de 10 sn) ölürler. Toprakta 2-6 ay, süt içinde 12 ay, koyun gaitasında 3 ay, sığır gaitasında 16 ay ve çeşitli gıda maddelerinde 5-26 ay kadar canlı kaldığı belirlenmiştir.

03. Epidemiyoloji

L. monocytogenes, genel olarak sporadik seyirli infeksiyonlara neden olur. Hastalığın çıkışında daha çok vücut direncini kıran predispoze faktörler rol oynar. Ayıca, insan ve hayvanlarda rastlanan birçok olguda da latent infeksiyonlar tarzında bir seyir gözlenmektedir. Beslenme bozuklukları, viral ve paraziter infeksiyonlar hazırlayıcı nedenlerdir. L. monocytogenes birçok hayvanın (koyun, sığır, keçi, manda, geyik, domuz, köpek, kedi, laboratuvar hayvanları, kürk hayvanları, hindi, kaz, çinçila, ördek, güvercin, tavuk, vs) sekret ve ekskretlerinden, infekte hayvanların doku ve organlarından, atık yavru ve yavru zarlarından, süt, gaita, idrar, vajinal akıntılardan, vs), sulardan, toprak, gübre, gıdalardan izole ve identifiye edilebilmektedir. Silaj yemleri bulaşmada önemlidir. Etken vücuda sindirim kanalından girerek hastalık oluşturur. İnhalasyon ve konjunktival yolla da infeksiyon alınabilir. Mikroorganizma vücuttan infekte hayvanların süt, idrar, aborte fetus, fötal membranlar, vajinal akıntılar, burun akıntıları ile dışarı çıkarak etrafı bulaştırmaktadır. Mikropla bulaşık gıda ve sular bulaşmada önemlidir. Bulaşmada kan emici sinek ve keneler de rol oynar.

04. Hastalık Belirtileri

Listeriozis, evcil hayvanlarda meningo-ensefalitis, abortus, septisemi ve sığırlarda mastitis ile karakterize olan bulaşıcı, infeksiyöz ve zoonotik bir infeksiyondur.

Meningo-ensefalitis sonucu durgunluk, yavaş hareket, diş gıcırdatma, körlük ve sinirsel belirtiler görülür. Septisemi tablosunda ateş, durgunluk, iştahsızlık ve diğer genel sepsis bulgularına rastlanır.

05. Laboratuvar Tanısı

Laboratuvara serum, ölen hayvanların karaciğer, dalak, pons, medulla oblongata ve spinal kordun anteriör kısmı, aborte olmuş fetus, fötal membranlar ve uterus akıntıları gönderilir.

05.01. Bakteriyoskopi

Marazi maddelerden hazırlanan preparatlar Gram yöntemi ile boyanır ve preparatta Gram pozitif küçük çomakçık veya kokoid formlu mikroorganizmalar görülmeye çalışılır. Ancak, materyaller genelde kontamine oldukları için bakteriyoskopide etkeni tanımlamak olanaksızdır.

05.02. Kültür

a) Katı besiyeri: Kanlı agar (Merck 1.10886), serumlu glukozlu triptoz agar veya kanlı glukozlu triptoz agar.

Laboratuvara gönderilen marazi maddelerden ayrı ayrı buyyon içinde homojen bir süspansiyon (1/10) yapılır. Bu süspansiyonlardan özel besi yerlerine ekimler yapıldıktan sonra süspansiyonlar buzdolabı sıcaklığında (+4 °C) tutulurlar (soğuk zenginleştirme). Üreme oluncaya kadar bu süspansiyonlardan her gün ekimler yapılarak 37 °C' de 3-4 gün inkübasyona bırakılır.

b) Koloni morfolojisi: Listeria 'lar katı besiyerlerinde 0.5-1.0 mm çapında parlak, şeffaf, yuvarlak, S-tipli ve dar hemolitik koloniler meydana getirir.

c) Spesifik besi yeri: %0.05 Potasyum tellüritli veya %3.75 Kalium rhodanitli serumlu tryptose agar, thioglikolatlı veya beyinli besi yeri, %0.2 glukoz + %0.2 talyum asetat + 40 mg/ml nalidiksik asit + 1/5000 furasin içeren serumlu triptoz agar.

d) Buyyon kültürü: Sıvı besi yerlerine karaciğer ekstraktı, serum, kan ve az miktarda glukoz katılması üreme üzerinde olumlu etkide bulunur. Listeria 'lar buyyonda homojen bir bulanıklık oluştururlar.

e) identifikasyon şeması

L. monocytogenes glukoz (+), laktoz (d), ramnoz (d), maltoz (+), sakkaroz (d), mannitol (-), salisin (+), arabinoz (-), ksiloz (-), eskülin (+), H2S (-), jelatin (-), VP (+), MR (+), katalaz (+), nitrat (-), üre (-), indol (-), sitrat (-), oksidaz (-), LDC (-), ODC (-), hareket (+) ve hemoliz (+) testleri ile identifiye edilir.

d: değişken

05.03. Hayvan deneyi

Farelerde (subkutan ve intraperitoneal) ve tavşanlarda (intravenöz) deneysel Listeriosis oluşturulabilir. Ayrıca, L. monocytogenes 'in kesin identifikasyonu için tavşan gözünde Anton testi uygulanabilir.

05.04. Serolojik Testler

İnfekte hayvanlardan alınan kanla yapılan serolojik testlere fazla güvenilmez. Çünkü, L. monocytogenes, Stafilokok, Enterokok, E. coli ve Korinebakteri gibi bazı mikroorganizmalarla kros-reaksiyonlar verir. Hasta ve portör hayvanları ortaya koymada komplement fikzasyon, indirekt hemaglutinasyon ve agar jel difüzyon testlerinden yararlanılabilir. Aglutinasyon testinde de, ancak monospesifik ve absorbe serumlar kullanılmalıdır.

05.05. Bakteriyofaj Duyarlılık Testi

Suşların identifikasyonunda, etkene özel fajlardan yararlanılabilir.

06. Tedavi

Listerialar ve L. monocytogenes birçok antibiyotiğe duyarlıdır.

07. Korunma

Aşısı yoktur. Hazırlayıcı faktörler ortadan kaldırılır.

08. Kullanılan Besiyerleri

08.01. Kanlı Agar (Merck 1.10886)

Bu besiyeri ile ilgili ayrıntılı bilgi için burayı tıklayın.